شرح دعا: طلب قدرت دفاع داشتن در برابر آزار دیگران از خداوند

و قُدرَةً على‌ مَنِ اضطَهَدَني.^[۱]

در این فراز از دعای نورانی مکارم الاخلاق از خداوند سبحان می‌خواهیم که: پروردگارا! به من توانایی و قدرتی عنایت کن که بتوانم در برابر کسی که مرا مورد آزار و اذیت قرار می‌دهد، از خود دفاع کنم.

«اضطهاد» مصدر باب افتعال است که در اصل «اضتهاد» بوده و «تاء» آن به «طاء» تبدیل شده است. این کلمه به معنای مورد ستم و آزار قرار گرفتن است.^[۲]

در زیارت حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ از این کلمه استفاده شده است، در آنجا می‌خوانیم: السَّلامُ عَلَيكِ أيَّتُهَا المُضطَهَدَةُ المَقهورَة؛^[۳] سلام بر تو ای کسی که مورد ستم و آزار و اذیت قرار گرفتی.

به هر حال، در این دعا قدرت مقابله با ستمگر را از خداوند طلب می‌کنیم که خود یکی از فضایلی است که هم از نظر شخصی، فضیلت است و هم از نظر اجتماعی؛ از نظر شخصی نیز، هم قوّت و توانایی جسمی مراد است و هم توانایی روحی.

در روایتی از رسول گرامی صلّی الله علیه و آله و سلّم نقل شده است: المُؤمِنُ‌ القَوِيُ‌ خَيرٌ و أحَبُّ إلَى اللَّهِ مِنَ المُؤمِنِ الضَّعيفِ، و في كُلٍّ خَيرٌ. إحرِص عَلى‌ ما يَنفَعُكَ وَ استَعِن بِاللَّهِ و لا تَعجَز؛^[۴] یعنی: مؤمنِ نيرومند، بهتر و نزد خدا محبوب‌تر از مؤمن ناتوان است؛ گرچه در هر يك، خيرى است. براى به دست آوردن آنچه برايت سودمند است، سرسختانه بكوش و از خدا يارى بخواه و از خود، عجز نشان مده.

بنابراین، شایسته است انسان خود را تقویت کند تا بتواند در مواقع لزوم از توانایی خودش برای دفاع از خود، خانواده‌اش و دیگران استفاده کند. اینکه گفته می‌شود در مواقع لزوم، به این معناست که گاهی مصالح بالاتری ایجاب می‌کند که از قدرت خودش استفاده نکند، مثل امیر المؤمنین علیه‌السّلام که وقتی به بیت او هجوم آوردند، مصالح عالیه اسلام ایجاب می‌کرد که برای دفاع کردن از خانه خویش، از قدرت خود استفاده نکند.

این در مورد توانایی شخصی بود که شامل توانایی جسمی و روحی می‌شد، در مسائل سیاسی ـ اجتماعی نیز داشتن قدرت و توانایی بسیار اهمیت دارد و باید جامعه اسلامی به گونه‌ای توانمند باشد که کسی خیال تجاوز به آن را هم نداشته باشد، از این رو؛ خداوند متعال خطاب به مسلمانان می‌فرماید:

وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ وَ آخَرِينَ مِنْ دُونِهِمْ لاتَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُم‌؛^[۵] و هر چه در توان داريد، از نيرو و اسب‌ها [ى جنگى،] آماده بسيج كنيد تا با اين [تداركات‌]، دشمن خدا و دشمنِ خودتان و [دشمنان‌] ديگرى را جز ايشان ـ كه شما نمى‌شناسيدشان و خدا آنان را مى‌شناسد ـ، بترسانيد.

•  آیت الله محمدی ری شهری