ويژگي‌هاى بزرگ اخلاقى‏ اباعبدالله علیه‌السلام

روزى يك اعرابى نزد امام حسين آمد و عرض كرد: اى فرزند رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله من پرداخت ديه‌اى كامل را ضمانت كرده‌‌ام امّا از اداى آن ‏ناتوانم. با خود گفتم كه از بزرگوارترين مردم، آن را تقاضا می‏‌كنم و از خاندان رسول اللَّه صلی الله علیه و آله كسى را بزرگوارتر و بخشنده‌تر نيافتم.

پس امام حسين علیه السلام به وى فرمود: "اى برادر عرب از تو سه پرسش مى‏‌كنم ‏اگر يكى از آنها را پاسخ گفتى ثلث آن ديه را به تو می‌دهم و اگر دو پرسش ‏را جواب دادى دو ثلث آن را به تو مى‏‌پردازم و اگر هر سه پرسش را پاسخ‏ گفتى تمام مالى را كه مى‏‌خواهى به تو مى‏‌دهم".

اعرابى عرض كرد: آيا كسى مانند تو كه اهل علم و شرف است از چون‏ منى مى‏‌خواهد بپرسد؟

حضرت فرمودند: "آرى. از جدّم رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله شنيدم كه مى‏‌فرمودند: الْمَعْرُوفُ بِقَدْرِ الْمَعْرِفَةِ؛ معروف به اندازه معرفت است".

اعرابى عرض كرد: آنچه مى‏‌خواهى بپرس اگر پاسخ دادم (كه هيچ) و گرنه جواب آن‌ها را از تو فرا خواهم گرفت. و لا قوة الا باللَّه.

امام عليه السلام پرسيدند: "برترين اعمال چيست؟"

اعرابى عرض کرد: ايمان به خدا.

حضرت سؤال كردند: "راه رهايى از نيستى و نابودى چيست؟"

اعراى گفت: اعتماد به خداوند.

امام حسين علیه السلام پرسيدند: "زينت‌دهنده انسان چيست؟"

اعرابى گفت: علم همراه با حلم.

امام پرسيدند: "اگر اين نشد؟"

اعرابى گفت: مال همراه با مروّت.

حضرت پرسيدند: "اگر اين نشد؟"

اعرابى گفت: "فقر همراه با صبر".

حضرت پرسيدند: "اگر اين نشد؟"

اعرابى گفت: در اين صورت صاعقه‏‌اى از آسمان بر او فرود آيد و بسوزاندش كه او سزاوار آن است.

آن‏ حضرت براى ترغيب مردم به جود و سخاوت اين اشعار را می‌خواندند:

چون دنيا به تو بخشيد تو نيز همه آن را پيش از آنكه از بين برود، بر مردم ببخش

آنگاه امام حسين ‏عليه السلام خنديدند و كيسه‏‌اى كه در آن هزار دينار بود به او دادند و انگشترى خود را كه نگين آن به دويست درهم مى‏‌ارزيد بدو بخشيدند و فرمود: "اى اعرابى اين طلا را به طلبكارانت بده و انگشترى را به مصرف خود برسان."

اعرابى تمام آن‌ها را گرفت و گفت: "خدا داناتر است كه رسالتش را در كجا نهد."

متن عربی روایت در کتاب شریف بحار الأنوار جلد 44 صفحه 196:

وَ فِي أَسَانِيدِ أَخْطَبِ خُوارَزْمَ أَوْرَدَهُ فِي كِتَابٍ لَهُ فِي مَقْتَلِ آلِ الرَّسُولِ‏:

أَنَّ أَعْرَابِيّاً جَاءَ إِلَى الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ علیهما السلام وَ قَالَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَدْ ضَمِنْتُ دِيَةً كَامِلَةً وَ عَجَزْتُ عَنْ أَدَائِهَا فَقُلْتُ فِي نَفْسِي أَسْأَلُ أَكْرَمَ النَّاسِ وَ مَا رَأَيْتُ أَكْرَمَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله.

فَقَالَ الْحُسَيْنُ علیه السلام: يَا أَخَا الْعَرَبِ أَسْأَلُكَ عَنْ ثَلَاثِ مَسَائِلَ فَإِنْ أَجَبْتَ عَنْ وَاحِدَةٍ أَعْطَيْتُكَ ثُلُثَ‏ الْمَالِ وَ إِنْ أَجَبْتَ عَنِ اثْنَيْنِ أَعْطَيْتُكَ ثُلُثَيِ الْمَالِ وَ إِنْ أَجَبْتَ عَنِ الْكُلِّ أَعْطَيْتُكَ الْكُلَّ.

فَقَالَ الْأَعْرَابِيُّ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَ مِثْلُكَ يَسْأَلُ عَنْ مِثْلِي وَ أَنْتَ مِنْ أَهْلِ بَيْتِ الْعِلْمِ وَ الشَّرَفِ فَقَالَ الْحُسَيْنُ علیه‌السلام بَلَى سَمِعْتُ جَدِّي رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله يَقُولُ: الْمَعْرُوفُ بِقَدْرِ الْمَعْرِفَةِ.

فَقَالَ الْأَعْرَابِيُّ: سَلْ عَمَّا بَدَا لَكَ فَإِنْ أَجَبْتُ وَ إِلَّا تَعَلَّمْتُ مِنْكَ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ‏.

فَقَالَ الْحُسَيْنُ علیه‌السلام: أَيُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ؟

فَقَالَ الْأَعْرَابِيُّ: الْإِيمَانُ بِاللَّهِ.

فَقَالَ الْحُسَيْنُ علیه‌السلام: فَمَا النَّجَاةُ مِنَ الْمَهْلَكَةِ؟

فَقَالَ الْأَعْرَابِيُّ: الثِّقَةُ بِاللَّهِ.

فَقَالَ الْحُسَيْنُ علیه‌السلام: فَمَا يُزَيِّنُ الرَّجُلَ؟

فَقَالَ الْأَعْرَابِيُّ: عِلْمٌ مَعَهُ حِلْمٌ.

فَقَالَ: فَإِنْ أَخْطَأَهُ ذَلِكَ؟

فَقَالَ: مَعَهُ مُرُوءَةٌ.

فَقَالَ: فَإِنْ أَخْطَأَهُ ذَلِكَ؟

فَقَالَ: فَقْرٌ مَعَهُ صَبْرٌ.

فَقَالَ الْحُسَيْنُ علیه‌السلام: فَإِنْ أَخْطَأَهُ ذَلِكَ؟

فَقَالَ الْأَعْرَابِيُّ: فَصَاعِقَةٌ تَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ فَتُحْرِقُهُ فَإِنَّهُ أَهْلٌ لِذَلِكَ.

فَضَحِكَ الْحُسَيْنُ علیه‌السلام وَ رَمَى بِصُرَّةٍ إِلَيْهِ فِيهَا أَلْفُ دِينَارٍ وَ أَعْطَاهُ خَاتَمَهُ وَ فِيهِ فَصٌّ قِيمَتُهُ مِائَتَا دِرْهَمٍ.

فَقَالَ يَا أَعْرَابِيُ‏: أَعْطِ الذَّهَبَ إِلَى غُرَمَائِكَ وَ اصْرِفِ الْخَاتَمَ فِي نَفَقَتِكَ فَأَخَذَهُ الْأَعْرَابِيُّ وَ قَالَ‏ اللَّهُ: "أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسالَتَه‏".