چگونه می‌توان شرح صدر پيدا كرد؟

در پاسخ بايد گفت كه در مباحث اخلاقی و به ویژه در موضوع تهذيب نفس، یک قاعدۀ کلی وجود دارد و آن اینکه صفات نیک و بد آدمی موجب انجام اعمال نیک و بد توسّط او می‌شود و در مقابل، انجام اعمال نیک و بد، صفات نیک و بد او را تقویت می‌نماید.

فضائل و رذائل اخلاقی در وجود آدمی شبیه باطری اتومبیل کار می‌کند. باطری اتومبیل به اجزاء ماشین برق می‌دهد و آنها را به حرکت و جنبش می‌اندازد و در اثر جنب و جوش آن اجزاء، برق خود را تقویت می‌کند. رابطۀ ايمان و عمل انسان نیز به همین شکل است. میزان ایمان هر انسانی، نحوۀ عمل او را تعیین می‌کند و عملکرد او در میزان ایمانی که دارد، تأثیر خواهد گذاشت.

این قاعدۀ كلي، در مورد سعۀ‌‌صدر نيز به خوبي صدق می‌کند؛ كسي كه با مشكلات مبارزه مي‌كند، در مقابل گناه مقاومت مي‌نمايد، وقتي تمايل جنسي پيش مي‌آيد به آن پشت پا مي‌زند و خودپسندي را در خود سرکوب می‌نماید، معلوم می‌شود شرح صدر دارد و رفتاری که در اثر سعۀ صدر از خود نشان می‌دهد، شرح صدر او را در دل رسوخ مي‌دهد و آن را ملكه مي‌سازد.

همچنین کسی كه در مواجهه با گناه خود را ببازد و مرتكب گناه شود و در رویاروئی با مشكلات عصباني شود و نتواند به حرکت خود ادامه دهد، باید پی به کمبود شرح صدر خود ببرد و بداند که تکرار اینگونه رفتار توسّط او، شرح صدر مختصری که دارد را نیز از بین خواهد برد. از او یک آدم تنگ‌‌نظر و ضعیف می‌سازد که توان مقابله با کوچکترین مشکلات و موانع را هم ندارد.

بنابراين، اگر کسی بخواهد از صفات ارزشمند و پسندیده برخوردار شود، بايد عملکرد خود را با نتایج آن صفات تطبیق نماید. یعنی با اعمال نيكو، فضائل اخلاقی را در خود ایجاد و تقویت کند.

استقامت در برابر گناه، سعی در تقویت روحیۀ انتقادپذیری، حوصله به خرج‌ دادن در انجام کارها، تحمّل مشکلات، مدارا با ناملایمات و اعمالی از این قبیل موجب ایجاد سعۀ صدر در وجود انسان و رسوخ این خصلت نیکو در قلب او می‌گردد.

منبع: کتاب سير و سلوک - مقدمه/ آیت الله مظاهری دام ظلّه