بر اساس روایات؛ در روز باید چند وعده غذا خورد؟!
پرسش:
حدیثی با این عنوان به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نسبت داده میشود: «هر کس روزانه یک وعده غذا بخورد گرسنه نیست، هر کس دو وعده بخورد عابد نیست و هر کس سه وعده بخورد او را کنار چار پایان ببندید» لطفاً راهنمایی بفرمایید: 1. سندیت حدیث از نظر صحیح و مجعول بودن چگونه است؟ آیا این حدیث مورد وثوق علم رجال و راویان حدیث میباشد؟ 2. آیا منظور ار وعده؛ صبحانه، ناهار و شام میباشد که این امر تناقضی با دستورات اسلام ندارد؟
بررسی احادیث مربوط به وعدههاى غذا
احادیث رسیده از پیشوایان درباره «وعدههاى غذا»، به پنج دسته تقسیم میشوند:
یک. آنچه با الهام گرفتن از قرآن در مورد چگونگى غذا خوردن بهشتیان، به دو وعده غذا در صبح و شام،[1] توصیه نموده است. و چنین روشی در غذا خوردن نیز مستحب است.[2]
دو. آنچه بر خوردن صبحانه و نهى از ترک آن، تأکید دارد.
سه. آنچه بر خوردن شام و نهى از ترک آن، بویژه در افراد مُسن، تأکید نموده است.
چهار. آنچه بر یک بار غذا خوردن در روز، تأکید دارد.
پنج. آنچه به سه وعده غذا در دو روز، توصیه نموده است.
احادیث دسته اوّل، دوم و سوم، نه تنها تعارضى با یکدیگر ندارند، بلکه مؤیّد همدیگرند؛ زیرا دسته اوّل، به دو وعده غذاخوردن در صبح و شام، توصیه میکند و دسته دوم و سوم، تأکید دارند که صبحانه و شام نباید ترک شوند.
روایات دسته چهارم:
1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: «هر کس در روز، یک وعده بخورد، گرسنه نیست، و هر کس دو وعده بخورد، عابد نیست، و هر کس سه وعده بخورد، او را با چارپایان ببندید».[3]
2. عایشه گفته است: پیامبر خدا مشاهده کرد که من، روزى دو وعده میخورم. فرمود: «اى عایشه! دنیا را شکم خود کردهاى! بیش از یک وعده در روز خوردن، اسراف است و خداوند، اسرافکاران را دوست ندارد».[4]
درباره روایات دسته چهارم باید گفت:
اولاً: سند روایت اول ضعیف است؛ زیرا این روایت در منابع روایی متقدم و حتی متأخر شیعه – مانند بحار الانوار – نیامده است، و تنها در کتاب «المواعظ العددیه» نوشته ابن قاسم حسینی عاملی (از علمای قرن یازدهم)، آمده است.
سند روایت دوم نیز ضعیف میباشد.[5]
ثانیاً: روایات دیگری که درباره وعدههای غذا وارد شده و محدّثین و فقها به آنها استناد کردهاند، قویتر به نظر میرسند، لذا بر این روایت مقدم میشوند.
بنابراین، جمعبندى احادیث گذشته، این میشود که دو بار غذا خوردن در روز (صبح و شام) براى تداوم سلامت بدن، سودمند است، چنانکه بهشتیان نیز که در خانه سلامت، زندگى جاوید دارند، در همین دو وقت، غذا تناول مینمایند.
گفتنی است؛ آنچه گفته شد معمولاً درباره افرادی است که با دو وعده غذا به سلامت بدن آنها ضرر نمیرساند و نیرو و توان کار کردن را دارند و برای اشتغالات زندگی آنها کافی است، اما افرادی هم هستند که به جهت کارها و شغلهای سنگین بدنشان نیازمند خوردن بیشتر از دو یا سه وعده غذایی میباشد. البته در صورتی که به پرخوری نینجامد. این افراد از محل بحث خارج هستند.
[1]. مریم، 62: «لا یَسْمَعُونَ فیها لَغْواً إِلاَّ سَلاماً وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فیها بُکْرَةً وَ عَشِیًّا»؛ در آنجا هرگز گفتار لغو و بیهودهاى نمیشنوند و جز سلام در آنجا سخنى نیست و هر صبح و شام، روزى آنان در بهشت مقرّر است.
[2]. ر.ک: شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 24، ص 327 – 328، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق؛ نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج 36، ص 464، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404ق.
[3]. «مَن أکَلَ فی الیَومِ مَرَّةً لَم یَکُن جائِعاً، و مَن أکَلَ مَرَّتَینِ لَم یَکُن عابِداً، و مَن أکَلَ ثَلاثَ مَرّاتٍ اربُطوهُ مَعَ الدَّوابِّ!»؛ ابن قاسم حسینی عاملی(از علمای قرن یازدهم)، سید محمد بن محمد،المواعظ العددیّة، ص 147، قم، طلیعه نور، چاپ اول، 1384ش.
[4]. عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: رَآنِی رَسُولُ اللهِ(ص)، وَ أَنَا آکُلُ فِی یَوْمٍ مَرَّتَیْنِ فَقَالَ: «یَا عَائِشَةُ اتَّخَذَتِ الدُّنْیَا بَطْنَکَ أَکْثَرَ مِنْ أَکْلَةٍ کُلَّ یَوْمٍ سَرَفٌ، وَ اللهُ لَا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ»؛ أبو بکر بیهقی، أحمد بن حسین، شعب الایمان، ج 7، ص 457، ریاض، مکتبة الرشد للنشر والتوزیع، چاپ اول، 1423ق.
[5]. ر.ک: شعب الایمان، ج 7، ص 457.