نتیجه اخلاص

بحث اخلاقی

نتیجه اخلاص

عن النّبی صلی الله علیه و آلِه أنّه قال:

مَا أَخْلَصَ عَبْدٌ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً إِلَّا جَرَتْ یَنَابِیعُ‏ الْحِکْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلَى لِسَانِه‏.[۱]

از پیامبر خدا نقل شده که می‌فرمایند: بنده‌ای چهل روز برای خدا، اخلاص نورزید؛ مگر آنکه چشمه‌های حکمت از دلش بر زبان او جاری گشت.

این روایت درباره یکی از رهنمودهای مهم سیر و سلوک یعنی چلّه­ نشینی است.

چلّه‌نشینی به دو روش انجام می‌­شود:

یک: چلّه­‌نشینی اهل تصوف است که با گوشه­‌گیری و انعزال صورت می‌­گیرد و مورد پذیرش نیست؛

دو: چلّه‌نشینی به روش اسلامی که هم در قرآن و هم در روایات مطرح شده است.

چنانچه چلّه‌نشینی حضرت موسی­ علیه السلام در همین ایام ذیقعده و دهه اول ذیحجه که ایام بسیار مبارکی است، انجام شده است.

این چلّه‌نشینی که برای رسیدن به علم نور یا نور علم و بصیرت الهی است، برای همه افراد توصیه می‌­شود؛ ولی برای ما طلبه­‌ها و اهل علم بیشتر توصیه می‌­شود و در ایام آغاز سال تحصیلی، تأکید بیشتری می‌­شود.

در تبیین این روایت چند نکته قابل توجه است:

یک: این روایت ریشه در آیه ۶۹ سوره عنکبوت دارد که می‌­فرماید:

﴿وَ الَّذِینَ جاهَدُوا فِینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا﴾[۲] «جهاد فی­ الله» یعنی به کارگیری همه توان برای خدا به صورت خالصانه. این کار، سبب می‌­شود انسان به حکمت که‌‌ همان نور علم و بصیرت الهی است، برسد.

دو: در برخی از روایات چگونگی رسیدن به حکمت و بصیرت الهی بیان شده است. از امیرالمؤمنین علی علیه السلام چنین نقل شده که فرمود:

عِنْدَ تَحَقُّقِ الْإِخْلَاصِ تَسْتَنِیرُ الْبَصَائِر.[۳] یعنی وقتی اخلاص برای انسان، تحقق پیدا می‌کند، چشم بصیرتش نورانی می‌شود.

سه: حداقل زمان برای رسیدن به این موقعیت معنوی چهل روز است. کسی که بتواند چهل روز کار‌هایش را برای خدا انجام دهد، به علم نور یا نور علم می‌رسد و سخنانش حکمت‌آمیز می‌شود و چشمه‌های حکمت از قلبش بر زبانش جاری می‌­شود. پس اگر ما که هنوز سخنانمان حکمت‌­آمیز نشده، معلوم است که نتوانسته‌ایم چهل روز پشت سر هم، خالصانه برای خدا عمل کنیم.

چهار: تعیین چهل روز برای رسیدن به این مقام، بدین معنا نیست که بعد از چهل روز دیگر لازم نیست اخلاص داشته باشد؛ بلکه اگر کسی در این مدت مداومت کرد، بعد از آن، عمل خالصانه انجام دادن برایش ملکه می‌­شود و خدا به او توفیق می‌­دهد تا این حالت را حفظ کند و تداوم بخشد.

تقریر بخش ابتدائی درس خارج فقه استاد محمدی ری شهری
30 شهریور 93

پانوشت: