بررسی علت ناشنوایی از کودکی تا کهنسالی

کم شنوایی، اختلالی نیست که آثار و عوارض آن اگر در کودکی به صورت مادرزادی یا ژنتیکی وجود داشته باشد از دید والدین نادیده بماند. فقط، سن تشخیص آن بسته به توجه و حساسیت اطرافیان کودک و توجه آن‌ها به ضرورت انجام تست‌های غربالگری شنوایی سنجی متفاوت است.

نیمی از اختلالات شنوایی از عوامل و آسیب‌های محیطی ناشی می‌شود؛ آسیب‌هایی که طیف وسیعی از عوامل را از کودکی تا بزرگسالی و حتی سالمندی ناشی می‌شود. به بیان دیگر، برخی از بیماری‌ها در دوران نوزادی، مصرف برخی دارو‌ها یا وارد شدن ضربه به سر ممکن است به بروز کم شنوایی، بد شنوایی یا اختلال در تفکیک اصوات در کودکی منجر شود. از سوی دیگر، افزایش سن، قرار گرفتن طولانی در معرض اصوات بسیار بلند و مصرف دخانیات نیز می‌تواند در بروز کم شنوایی در بزرگسالان موثر باشد.

نیمی از عوامل موثر در بروز کم شنوایی ناشی از محرک‌های محیطی است، در ۵۰ درصد موارد نیز اختلالات شنوایی مادرزادی و ژنتیکی است. در دسته اختلالات مادرزادی و ژنتیکی عوامل مختلفی از جمله بیماری‌های مادر طی بارداری، داروهایی که مادر در دوران بارداری استفاده کرده، آسیب احتمالی به جمجمه و سر در دوران جنینی و جهش‌های ژنتیکی دخیل است.

افرادی که در معرض اصوات خطرناک با شدت بالا‌تر از ۸۰ دسی بل در طولانی مدت هستند یا در محیط‌های صنعتی کار می‌کنند از نظر شنوایی، آسیب پذیری بیشتری نسبت به دیگران دارند؛ آسیب‌هایی که معمولا به بخش حلزونی در گوش داخلی وارد می‌شود. بر این اساس و طبق قوانین کار، افرادی که در محیط‌های صنعتی کار می‌کنند و در معرض اصوات شدید در طولانی مدت قرار می‌گیرند باید برای جلوگیری از آسیب شنوایی از محافظ استفاده کنند. بر این اساس، معیار استاندارد و مجاز برای شدت صدا ٨۵ دسی بل است و با افزایش هر پنج دسی بل، شدت صدا و ساعات مجاز کار باید نصف شود.

آیا شدت و آثار کم شنوایی‌های محیطی با افزایش سن بیشتر می‌شود؟

اگر کم شنوایی در سنین پایین‌تر رخ دهد، اختلال ارتباطی ناشی از آن بیشتر است. در حالی که هر چه کم شنوایی دیر‌تر اتفاق بیفتد، تاثیرات اجتماعی و هیجانی عاطفی آن بیشتر می‌شود. از طرف دیگر با افزایش سن، پیرگوشی نیز به کم شنوایی موجود افزوده می‌شود. البته اختلال ارتباطی در سالمندان فقط مربوط به شنوایی نیست و ممکن است از مشکلات‌شناختی و ضعف حافظه نیز ناشی شود. به همین دلیل، تاثیرات کم شنوایی در سالمندان تشدید می‌شود.

سن طلایی تشخیص کم شنوایی در انواع ژنتیکی و مادرزادی در بدو تولد و از طریق آزمون غربالگری است، بدون شک، تشخیص کم شنوایی در دوران نوزادی و سپس کودکی از نظر پاسخگویی به درمان و کنترل عوارض شدید‌تر آن در بزرگسالی از اولویت برخوردار است. در مورد کم شنوایی اکتسابی نیز باید توجه داشت که در سنین مختلف ممکن است اتفاق بیفتد، اما الگوی ایجاد آن در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. در کودکان، عفونت‌ها و مسمومیت‌های دارویی، بویژه از طریق مصرف جنتامایسین ممکن است باعث آسیب به بخش حلزون گوش داخلی شده و کم شنوایی دائم ایجاد کند.

پیشگیری از بروز کم شنوایی محیطی

در کم شنوایی محیطی نیز عواملی چون سر و صدا، سالمندی، مسمومیت‌های دارویی یا عفونتهای ویروسی و باکتریایی باعث ایجاد کم شنوایی می‌شود، در دوران کودکی، رعایت بهداشت برای جلوگیری از عفونت‌ها، اجتناب از قرار گرفتن کودک در موقعیت‌های خطرناک به منظور جلوگیری از ضربه به سر، استفاده نکردن از اصوات موسیقی بلند، بویژه گوشی‌های موبایل و قرار نگرفتن در محیط‌هایی که دود سیگار یا مواد سمی وجود دارد در پیشگیری از بروز کم شنوایی‌های محیطی موثر است.

در بزرگسالان نیز استفاده از مواد آنتی اکسیدان نظیر سبزیجات و میوه جات تازه، اجتناب از گوش دادن به موسیقی‌های بلند از طریق هدفون‌های موبایل، استفاده نکردن از دخانیات، انجام فعالیت‌های ورزشی روزانه و کنترل بیماری‌هایی چون فشارخون و دیابت به جلوگیری از بروز اختلالات شنوایی بسیار کمک می‌کند.

استرس، عامل ایجادکننده کم شنوایی نیست، اما بروز کم شنوایی و مشکلات مرتبط با آن نظیر وزوز گوش را تشدید می‌کند و عملکرد گوش دادن به صدا‌ها را نیز دچار مشکل می‌کند.

نشانه‌های کم شنوایی در کودکان را نادیده نگیرید.

توجه به نشانه‌های کم شنوایی در کودکان در تشخیص و درمان به موقع این نوع اختلالات نقش بسیار مهمی دارد، تاخیر در صحبت کردن، بی‌توجهی به صدا‌ها و مشکلات یادگیری از مهم‌ترین علائم کم شنوایی در کودکان است، بویژه تاخیر در رشد مهارت‌های زبان و گفتار، بخصوص تکلم اصوات گفتاری به عنوان مهم‌ترین نشانه کم شنوایی در کودکان تلقی می‌شود.

کودکانی که به صداهای گفتاری بی‌توجه هستند و به حرکات لب توجه بیشتری نشان می‌دهند یا نسبت به همسالان خود دیر‌تر زبان باز می‌کنند و اصوات گفتاری کم شدت و زیر مثل صدای ز، ش و س را به درستی تلفظ نمی‌کنند باید از نظر ابتلای احتمالی به کم شنوایی مورد بررسی تخصصی قرار بگیرند. توجه داشته باشید اگر کودک یا دانش آموز در محیط شلوغ بی‌توجه است و خیلی زود خسته می‌شود، ممکن است مبتلا به کم شنوایی باشد. همچنین کودکانی که اصوات گفتاری را به درستی بیان نمی‌کنند یا در دیکته نوشتن و خواندن کند هستند، باید از سوی متخصص شنوایی مورد ارزیابی شنوایی قرار گیرند.

کاهش و کنترل آثار کم شنوایی‌ها

بسیاری از کم شنوایی‌ها را می‌توان با روش‌های بازتوانی شنوایی از جمله استفاده از سمعک درمان کرد.

خوشبختانه فناوری‌های سمعک، پیشرفت زیادی کرده و از قابلیت‌های بسیار متنوع و گسترده‌ای برخوردار است. حتی در سال‌های اخیر با افزایش آگاهی جامعه از کم شنوایی و روش‌های درمانی موجود و نیز کاهش تاثیرات اجتماعی استفاده از سمعک در جامعه، دسترسی افراد کم شنوا به تسهیلات آموزشی و اجتماعی گسترش پیدا کرده است.

البته برخی از انواع کم شنوایی را می‌توان با دارودرمانی یا جراحی، درمان قطعی کرد، اما در بسیاری دیگر از آسیب‌های شنوایی، امکان درمان قطعی وجود ندارد و با روش‌های بازتوانی شنوایی می‌توان تاثیرات مخرب کم شنوایی بر فرد را کاهش داد. با این حال، درمان باید بلافاصله پس از تشخیص کم شنوایی آغاز شود. بی‌شک، هر چه سن تشخیص و درمان زود‌تر باشد، نتیجه درمان بهتر خواهد بود.

منبع: جام جم سرا