دستاویزی به نام خواب

خواب بر دو قسم است:

یکی آنکه روح به واسطه انصراف از حواس‌ ظاهره، فراغتی پیدا کرده و می‌تواند در این هنگام از حقایقی اطلاع پیدا کند که در بیداری بواسطه شدت علاقه به تن نمی‌توانست.

دوم تمثلاتی است که در اثر انحراف مزاج یا به واسطه خیالات و مشاهداتی‌ که در خزینه خاطر داشته در قوهء متخیّله صورت می‌بندد.

چنانکه از قرآن و اخبار و تجربه به دست می‌آید در وجود این هر دو قسم، هیچ شبهه‌ای نیست ولی گفتگو در این است که (هر یک از این دو نوع، رحمانی دارد و شیطانی؛) قسم اوّل برای کمتر کسی اتفاق می‌افتد و بر فرض اتفاق، تشخیص آن از قسم دوم در نهایت‌ اشکال است.

بنابراین اگر کسی در خواب چیزی ادراک کند نمی‌تواند اثری بر آن‌ مترتب سازد چه از امور تکلیفیه شرعیه باشد و چه خارج از آن؛ زیرا اینجا از موارد اشتباه حجت با غیر حجت و راست با دروغ است که تشخیص‌ آن از عهده بشر عادی بیرون است. از اینجاست که باید تعبیر خواب و تألیف کتاب‌های تعبیر را نیز بی‌نتیجه دانست زیرا پایه همه آن‌ها خیال‌ و استحساناتی است که هیچ اساس علمی ندارد.

تعبیر دیدن چهره ائمه علیهم السلام در خواب

در اینجا می‌توان گفت که چون در خبر وارد است (که هر کس پیغمبر  صلی الله علیه و آله را در خواب ببیند آن حضرت را دیده زیرا شیطان نمی‌تواند به‌ صورت آن‌ها در آید) بنابراین باید چنین خوابی حجیّت داشته باشد جواب گوئیم: اولاً بدست آوردن این معنی که آیا ان کسی که در خواب‌ دیده شده پیغمبر است یا غیر آن، خود اوّل اشکال است زیرا فهمیدن‌ این معنی موقوف باین است که در حالت بیداری آن حضرت را شخصاً و صورتاً دیده باشد تا بتواند تطبیق کند ولی برای ما که آن حضرت‌ را ندیده و نمی‌شناسیم از کجا معلوم می‌شود که این کسی که در خواب‌ دیده شده پیغمبر است تا بگوئم شیطان به این صورت نمی‌تواند در آید و ثانیاً بر فرض که شناختیم یا نشناخته یقین کردیم که این کس، خود آن حضرت است در این هنگام از این حدیث، همین‌قدر بدست می‌آید که‌ ما پیمغبر را در خواب دیده‌ایم ولی اثبات اینکه قول و فعل آن حضرت‌ در خواب هم برای ما حجّت است در غایت اشکال است زیرا بر فرض‌ اینکه معلوم شود که خواب از قسم اوّل یعنی دارای حقیقت است باز به این سادگی نیست که هر کسی بتواند از آن نتیجه بگیرد یعنی دارای‌ تعبیراتی است که فهمیدنش از عهدهء ما بیرون است.

رؤیای صادقه شیخ مفید رحمة الله علیه

چنانکه از شیخ مفید رحمة الله علیه حکایت کرده‌اند که فاطمه زهراء سلام الله علیها را در خواب دید که حَسَنَین‌ علیهم السلام را در نزد آن‌ها آورده و فرمودند ای شیخً این‌ها را فقه بیاموز چون روز شد مادر سید رضی و سید مرتضی را دید که دست دو فرزندش را گرفته و نزد او آورد و همین عبارت را بیان کرد.