شیخ یوسف صانعی

در سال 1316 به دنیا آمد و در سال 1325، در حوزه علمیه اصفهان، تحصیل دروس حوزوی را شروع کرد و در سال 1330 وارد حوزه علمیه قم شد و در درس‌های آیت الله بروجردی و حضرت امام و دیگر علماء شرکت کرد. بعد از پیروزی انقلاب در مشاغل متعددی به خدمت پرداخت؛ مثل:

• دادستان کل کشور
• عضویت در شورای نگهبان
• و امامت جمعه قم

سرانجام در تاریخ 1388/10/12 جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، طی نامه‌ای عدم صلاحیت وی را برای تصّدی عنوان مرجعیت بیان نمود که این نامه با واکنش‌های متعددی روبرو شد.

بسم الله الرحمن الرحیم

با توجه به پرسش‌های مکرّر مومنان، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بر اساس تحقیقات به عمل آمده در یک سال گذشته و پس از جلسات متعدد به این نتیجه رسیده است که ایشان فاقد ملاک‌های لازم برای تصّدی مرجعیت می‌باشد.

√ پاسداشت مرجعیت، جامعه مدرسن حوزه علمیه قم صفحه 25

فتاوای بحث برانگیز

برخی از فتاوای بحث برانگیز شیخ یوسف صانعی به شرح ذیل است:

• زن‌ها می‌توانند ولی فقیه باشند و امام جماعت برای مردان شوند
• ارث برای فرزند کافر از پدر مسلمان
• تساوی دیه زن و مرد
  
• عدم احتیاج به رد فاضل دیه در قصاص
• مشروعیت متعه در مواقع اضطراری
• عدم حرمت خروج زن از منزل بدون اذن شوهر
• محرمیت کامل فرزند خوانده بر خلاف نص صریح قرآن
• رد مازاد از فرض به زن در صورت انحصار ورثه در او
• قضاوت زنان و مرجعیت آنان
• قیمومیت مادر
• عدم مشروعیت ازدواج مجدد بدون رضایت زن اوّل

√ پاسداشت مرجعیت، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ص 124-180

واکنش‌ها به تصمیم جامعه مدرسین در اعلام عدم صلاحیت تصّدی مرجعیت

هاشمی رفسنجانی:

«در تاریخ تشیع، هیچ گاه شاهد نبودیم که مرجعی توسط نهادی نصب یا عزل شود.»

وی در 1362/01/01 با اشاره به خلع مرجعیت آیت الله شریعتمداری گفته بود: «این آقایان که به نام جامعه مدرسین، امضاء می‌دهند، این‌ها همه‌شان یا تقریباً اکثریت قاطعشان مجتهد و اهل نظر و خبره هستند و در حوزه بوده‌اند و آقایان و جریانات را خوب می‌شناسند و نظر این‌ها، نظر محکمی است یعنی نمی‌توان از نظر این‌ها، آدم بگذرد و قطعاً هم مطلب درست است ... رادیو اسرائیل ننشیند بگوید که طلبه‌ها حق ندارند مرجع تقلید را خلع کنند اصلاً بحث این نیست که ما می‌خواهیم خلع کنیم که رادیو اسرائیل مسأله را بهتر از ما بلد باشد... فعلاً بحث بر سر اینست که ایشان، مرجع تقلید نمی‌تواند باشد.»

√ پاسداشت مرجعیت، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. ص 34-31

سید جمال الدین طاهری امام جمعه سابق اصفهان:

«در طول تاریخ شیعه معیار و ملاک تشخیص مرجعیت شیعه، حوزه‌های علمیه و کرسی درس بزرگان دینی بوده و تألیفات و تحقیقات تعیین کننده بوده است.»

وی بعد از خلع مرجعیت شریعتمداری بیانیه مشترکی به همراه ائمه جمعه یزد، کرمانشاه، تبریز و مشهد نوشت:

«اینجانبان.... عدم شایستگی و نفی صلاحیت آقای شریعتمداری را حتی برای یک نفر اعلام می‌داریم و از درگاه خداوند متعال، مجد عظمت اسلام و مسلمین و بقاء عمر و سلامت و عافیت امام عزیز را خواستاریم.»

سید حسین موسوی تبریزی، دبیر کل تشکل جعلی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم: وی با زیر سؤال بردن بیانیه جامعه مدرسین، این اقدام را ”سیاسی و ”غیر موجّه ” دانست.

وی در سال 61 چنین گفته بود :مرجعیت درجه و نشان و پست و ریاست جمهوری نیست که به کسی بدهند و او را از آن خلع کنند بلکه همانطور که صلاحیت یک دکتر را افراد خبره متخصص در آن رشته تعیین می‌کنند صلاحیت مرجعیت را هم خبرگان و دانشمندان به این علم تعیین می‌کنند و در این مورد هم، مدرسین دانشمند و خبره حوزه علمیه که اغلب آن‌ها شایستگی صلاحیت اظهار نظر را دارند باید تشخیص دهند.

√ پاسداشت مرجعیت، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، صفحه 40-32

دیگاه های اشخاص درباره شیخ یوسف صانعی

آیت الله یزدی (رئیس جامعه مدرسین): برخی آراء فقهی ایشان، بدعت و خلاف قرآن است. برخی از اعضاء جامعه مدرسین که با من صحبت می‌کردند گفتند: ایشان مبدع است و بدعت‌گذاری، امری است که رد آن بر همه واجب است.

آیت الله صافی گلپایگانی به نقل از آیت الله یزدی: در یکی از مواردی که ایشان فتوایی صادر می‌کند حضرت آیت الله صافی به ایشان تلفن می‌کنند و می گویند: این چه فتوایی است که شما داده‌اید؟ اما صانعی عصبانی شده و با این مرجع تقلید، تند شده که ما همان موقع، ناراحت شده و گفتیم صانعی که خودش را مرجع می‌داند حداقل باید احترام بزرگ‌تر را نگهدارد.

آیت الله ابوالقاسم خزعلی: فتاوای صانعی بر مبنای عقل و عدالت نیست آقای صانعی از از درجه عدالت، ساقط هستند به این دلیل که هر چه را می‌خواهند به مبانی اسلامی نسبت می‌دهند این در حالی است که نظرشان بر اساس آیات و روایات ارائه نمی‌شود.

آیت الله مرتضی مقتدایی: نداشتن پایه علمی و مستندات فقهی این فتاوا، اهل اجتهاد و شأنیت مرجعیت آقای صانعی را زیر سؤال برده [است].

آیت الله عبدالنبی نمازی: فتاوای شاذ آقای صانعی در تاریخ تشیع، بی سابقه است.

آیت الله ممدوحی: بین 20 تا 30 مورد از فتاوای ایشان بدعت است و بسیاری، خلاف صریح قرآن و دستورات دین است.

√ پاسداشت مرجعیت، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، صفحه 70-46

حیات سیاسی صانعی

در گرما گرم خیزش انقلاب بود که به صف انقلابیون پیوست و آنگونه که خود می‌گوید از حلقه‌های سوم و چهارم مبارزه بوده وی در مصاحبه با روزنامه شهروند امروز، 20 آبان 1386 می‌گوید:

«زمانی که امام مبارزات را شروع کرد، ما در خدمت امام بودیم منتهی ما حلقه‌های چهارم و سوم مبارزه بودیم.»

در تاریخ 1257/12/01 به عضویت شورای نگهبان در آمد ولی در تاریخ 1361/10/19 استعفای خود را به حضرت امام تقدیم کرد.

مدتی بعد به عنوان دادستان کل کشور، منصوب شد ولی باز هم بعد از دو سال و نیم، استعفای خود را به امام تقدیم کرد.

برخی از دلائلی که برای استعفائات او ذکر شده به قرار زیر است:

• ضعف نیروی جسمی
• عدم پذیرش و تحمل نظارت بر حسن اجرای قانون از ناحیه گروه‌ها و باندها
• داشتن افکار و مبانی در مسائل اسلامی که بنا به نظرات برخی آقایان، آرای «شاذ» محسوب شده و مقاومت می‌شود.
• کم لطفی برخی از مقامات و جامعه در مورد پشتیبانی از دادستانی...

پس از عزل منتظری، کم کم از فعالیت سیاسی کنار گرفت در جمع عزادارانی که به مناسبت رحلت امام در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها جمع شده بودند از رهبری آیت الله خامنه‌ای حمایت و خروج از آن را خروج از ولایت الله دانست. در فضای مجازی پس از انتخابات دوم خرداد 76 و روی کار آمدن تجدید نظر طلبان و ایجاد فضای تساهل و تسامح رفته رفته یکی از مردان آهنین انقلاب، مدافع سر سخت مدارا و تساهل گردید.

ر. ک:

• پاسداشت مرجعیت، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم-صفحه 99-97
• جریان شناسی سیاسی در ایران، دکتر علی دارابی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، چاپ سوم، سال 1388 – ص 229-225

ریشه انحراف

یکی از لغزش‌های آقای صانعی این است که وی در اصول و قواعد، اعلامیه حقوق بشر غربی را پذیرفته و همواره تلاش کرده است این اصول را بر قرآن و روایات تحمیل کند و به عبارت دیگر با تأویلاتی قرآن و روایات را طوری تفسیر کند که بر مدّعای وی که بر مبنای همان حقوق بشر غربی است مطابقت داشته باشد.

«وقتی می‌خواهم چیزی از کتاب و سنت در بیاورم توجه می‌کنم نوعی باشد که سهولت داشته باشد ساده باشد و توده مردم بتوانند بپذیرند. من معتقدم اگر این بحث‌ها مطرح شود از 7 میلیارد جمعیت که در دنیا هست 10 میلیارد آن مسلمان می‌شوند.

ر.ک: مصاحبه با روزنامه همشهری 1384/10/19

«مهم‌ترین چهار چوبی که انسان‌ها تاکنون برای حفظ کرامت انسانی تدوین کرده‌اند اعلامیه جهانی حقوق بشر است.»

ر.ک: روزنامه شرق 1384/05/25

شما در نامه‌ها، مطالعات بیانه‌ها، مواضع و کنگره‌های خود، حقوق بشر را مطرح و آن را تبلیغ کنید و توصیه من به شما دو چیز است: اوّل دفاع از امام؛ دوم: دفاع از حقوق بشر.

ر.ک: خطاب به اعضای حزب جوانان ایران اسلامی، سایت آفتاب 1385/02/25

«دوست ندارم توضیح بدهم که من تنها در میان زنان مسلمان بلکه در میان همه زنان عالم که از حقوق خود محروم شده و از حقوق بشر دفاع می‌کنند محبوبیت دارم.»

ر.ک:

• روزنامه الشرق الأوسط شماره 10344/15 مارس 2007
• پاسداشت مرجعیت، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، صفحه 100-99

مدافع دیروز، مهاجم امروز

دیدگاه دیروز (1):

وی در جمع مردم در حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها پس از رحلت امام خمینی رحمة الله علیه و انتخاب آیت الله خامنه‌ای دامة برکاته به رهبری گفت:

«من به عنوان یک مسأله شرعی می گویم که تخلف از فرمان آیت الله خامنه‌ای گناه و معصیتی است بزرگ و رد بر او، رد بر امام صادق علیه‌السلام و رد امام صادق علیه‌السلام رد بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و ردّ رسول خدا صلوات الله علیه و آله ردّ بر الله و موجب خروج از ولایت الله و ورود به ولایت شیطان است و طبق روایت عمر بن حنظله در باب ولایت فقیه، ردّ او در حد شرک بالله است.»

ر.ک: روزنامه جمهوری 1368/03/22

دیدگاه امروز(1):

فقیه در «ما لا نص فیه» هیچ ولایتی ندارد در این موارد، مدار بر مصلحت جامعه است به تشخیص خود جامعه. فقیه نمی‌تواند نظر خود را تحمیل کند.

ر.ک: روزنامه همشهری 1378/03/13

وی تلاش کرد مجلس ششم را که پایگاه ساختارشکنان نظام اسلامی شده بود به عنوان تنها مرجع قانون‌گذاری، مصدر اصلی امور و فصل‌الخطاب جمهوری اسلامی معرفی کند:

«دست اندرکاران حکومت، به ویژه در رابطه با مجلس شورای اسلامی توجه کنند که نظر مجلس در فرض تزاحم، بر نظر بقیه افراد و آراء در حکومت مقدم است.»

ر.ک: روزنامه آزاد 1380/10/17

به طور کلی مشروعیت اعمال حاکمیت و حکومت در زمان غیبت، منوط به رأی مردم است.

ر.ک: روزنامه شرق 1384/11/08

در تشخیص مصالح عامه و تصمیم‌گیری در مورد آن، پیامبر اسلام هم، مأمور به تبعیت از آرای اکثریت بود و آیات مشورت، مثبت این مدعاست.

ر.ک: روزنامه صبح امروز 1378/09/19

دیدگاه دیروز (2):

اگر یک روز آمریکا از ما تعریف کند آن روز، روز مصیبت ما و شکست انقلاب اسلامی است.

ر.ک: روزنامه اطلاعات 1362/04/06

اگر در مجلس، آدم‌های تندور نباشد نمی‌توانیم از آمریکا امتیاز بگیریم اگر نمایندگان مجلس نسبت به آمریکا مواضع تند و سازش‌ناپذیر نداشته باشند و لو مسلمان خوبی هم باشند نمی‌شود در برابر آمریکا ایستاد و منافع خود را حفظ کرد.

ر.ک: روزنامه سلام 1371/02015

دیدگاه امروز (2):

درباره انتقادهای دولت، نسبت به جامعه بین الملل، معتقدم این گونه شعارها برای وجهه ایران نیست هر چه بیشتر به سر دادن این شعارها بپردازیم وضعیت را بیشتر به خطر انداخته‌ایم با منزوی شدن، هیچ چیز به دست نخواهیم آورد تا بدان جا که حمله هوایی آمریکا و تحریم‌ها نیز فاجعه‌های دیگری را رقم خواهد زد.

ر.ک: روزنامه اعتماد ملی 1385/12/17

دیدگاه دیروز (3):

«وی در زمانی که آمریکا و اسرائیل قصد تغییر پایتخت رژیم صهیونیستی به بیت المقدس را داشتند گفت: «از مسلمانانی که تن به اقدامات شهادت طلبانی می‌دهند ترویج کنید مبادا به واسطه خشک مقدسی آن را حرام بدانید و به سازش‌کاری روی بیاورید»

ر.ک: روزنامه جمهوری 1370/01/26

دیدگاه امروز (3):

عملیات استشهادی، تنها در میدان جنگ، مجاز است انجام عملیات، خارج از محدوده میدان جنگ، حرام است و این همان، تفکر تروریست‌های افراطی برای انجام عملیات‌های غیر انسانی خود است.

ر.ک: روزنامه صدای عدالت 1385/10/11

دیدگاه دیروز (4):

کسانی که فکر کرده‌اند که با کمک دوستانشان در خارج، حوزه قم را در دست بگیرند سخت در اشتباهند ... مگر بنده و امثال بنده در این حوزه بمیریم که آنان بتوانند به اهداف خود برسند ما نیازی نداریم که BBC برایمان مرجع معرفی کند. ما مرجعی می‌خواهیم که مثل حضرت امام رحمهُ الله با یک فتوا، استکبار را بیچاره کرد.

ر.ک: روزنامه کیهان 1372/010/02

دیدگاه امروز (4):

وی بارها و بارها به مصاحبه با BBC پرداخت و تا آنجا با آن‌ها تعامل داشت که BBC و VOA به حمایت از مرجعیّت او پرداخت. تنها واکنش رسمی دفتر ایشان بعد از اعلام نظر جامعه مدرّسین از طریق BBC منتشر شد.

√ پاسداشت مرجعیت، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ص 110-112

 با تشکر از پایگاه بسیج حوزه علیمه امام محمّد باقر علیه‌السلام
همچنین تشکر ویژه از طراح و تهیه کننده، جناب آقای منصور غفاری
ویرایش مجدد توسّط: پورتال فهادان