آداب عزاداری در محرم

1_ سیاهپوشی:

از نظر فقهی پوشیدن لباس سیاه مکروه است ولی در عزاداری امام حسین (علیه السلام) و ائمه معصومین (علیهم السلام) استثناء شده است زیرا این کار نشانه حزن و اندوه و نمودار شعائر و حماسه‌ها است.

2_ تسلیت گویی:

اصل تسلیت گفتن در شرایط مصیبت و اندوهی که بر کسی وارد شده در اسلام مستحب است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم: هر کس مصیبت دیده‌ای را تسلیت گوید پاداشی همانند او دارد.

(سفینة‌البحار، ج ۲، ص ۱۸۸)

* این سنت در بین شیعیان رایج است و با جمله «اَعظَمَ اللهُ اُجُورَکُم» همدیگر را تسلیت می‌دهند.
* امام باقر علیه السلام: وقتی شیعیان به هم می‌رسند در مصیبت ابا عبدالله علیه السلام این جمله را تکرار نمایند: «اَعظَمَ اللهُ اُجُورَنا بمُصابنا بالحُسَین علیه السلام وَ جَعَلَنا وَ اِیاکُم مِنَ الطالبینَ بثاره مع وَلیهِ الاِمام المَهدی مِن آل مُحَمَدٍ علیهمُ السَلامُ.» خداوند اجر ما را به سوگواری و عزاداری بر امام حسین علیه السلام بیفزاید و ما و شما را از خونخواهان او همراه با ولی خود امام مهدی از آل محمد علیهم السلام قرار بدهد.

(مستدرک الوسایل، ج ۲، ص ۲۱۶)

۳_ تعطیلی کار در روز عاشورا:

امام صادق علیه السلام: کسی که روز عاشورا را تعطیل کند یعنی عقب کسب و کارش نرود و به کوری چشم بنی‌امیه که روز عاشورا را متبرک می‌دانستند اگر کسی برای معیشت روزانه‌اش هم فعالیتی نکند خداوند حوائج دنیا و آخرتش را بر آورد و کسی که روز عاشورا روز حزن و اندوه او باشد در عوض فردای قیامت که برای همه روز هول و ترس است برای او روز شادی خواهد بود.

(امالی شیخ صدوق، ص ۱۲۹)

۴_ زیارت و زیارت خوانی:

علقمه بن حضرمی از امام باقر علیه السلام در خواست نمود که مرا دعایی تعلیم بفرما که از راه نزدیک یا دور و از خانه‌ام در این روز (روز عاشورا) بخوانم. امام فرمودند: ای علقمه! هرگاه خواستی (دعا بخوانی) دو رکعت نماز بخوان بعد از آن این زیارت (عاشورا) را بخوان. پس اگر تو این زیارت را بخوانی، دعا کرده ای به آنچه که، ملائکه برای زائر حسین (علیه السلام) دعا می‌کنند و خداوند صد هزار هزار درجه برای تو بنویسد و مثل کسی هستی که با حسین (علیه السلام) شهید شده باشد تا مشارکت کنی ایشان را در درجات ایشان و شناخته نشوی مگر در جمله شهیدانی که شهید شده‌اند با آن حضرت و نوشته شود برای تو ثواب زیارت هر پیغمبری و رسولی و ثواب زیارت هر که زیارت کرده حسین (علیه السلام) را از روزی که شهید شده است.

(مصباح المتهجد، ص ۷۱۴)

[اگر می‌توانید زیارت عاشورای معروفه را با صد لعن و صد سلام بخوانید و اگر وقت ندارید برای صد لعن و صد سلام، زیارت عاشورای غیر معروفه را که در اجر و ثواب با زیارت معروفه یکسان است، هر روز بخوانید. (هر دو زیارت در مفاتیح الجنان هست.)]

۵_ تباکی و گریستن:

در حدیث قدسی آمده که خداوند به حضرت موسی علیه السلام فرموند: ای موسی! هر یک از بندگانم در زمان شهادت فرزند مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم (روز عاشورا) گریه کند یا حالت گریه به خود بگیرد و بر مصیبت سبط پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم تعزیت گوید همواره در بهشت خواهد بود.

(مستدرک سفینه البحار، ج ۷، ص ۲۳۵)

۶_ برگزاری مجالس عزاداری:

امام صادق علیه السلام می‌فرماید: مجلس گرفتن شما را من دوست می‌دارم. در مجالس خود «امر ما را» زنده بدارید. خداوند رحمت کند کسی که امر ما را زنده بدارد.

(وسایل الشیعه، ج ۱۰، ص ۲۳۵)

۷_ نماز جماعت ظهر عاشورا:

سید الشهداء و یاران با وفای او همه کشته راه نماز شدند. از این رو در زیارت مطلقه امام حسین خطاب به امام می گوییم: اشهد آنک قد اقمت الصلاه و اتیت الزکاه و امرت بالمعروف و نهیت عن المنکر.

• منبع 1 تا ۷: سوگنامه عاشورا، ص ۸۰- ۶۷

۸_ مراعات در لذائذ زندگی:

باید مقداری از لذائذ زندگی را که از خوردن و نوشیدن و حتّی خوابیدن و گفتن به دست می‌آید ترک نموده (مگر آن که لازم باشد) و دیدار با برادران دینی را ترک کرده و آن روز را روز گریه و اندوه خود قرار دهد. و مانند کسی باشند که پدر یا فرزند خود را از دست داده است.

* امام صادق علیه السلام: در روز (عاشورا) از کارهای لذت‌بخش دوری شود و آداب و سنن سوگواری بر پا گردد و تا زوال خورشید از خوردن و آشامیدن خودداری شود و بعد از آن همان غذایی خورده شود که سوگوارن می‌خورند

(میزان الحکمه، ج ۸، ص ۳۷۸۳)

[یکی از علما می‌فرمودند: از روز ۷ محرم که آب را بر امام حسین علیه السلام بستند تا روز عاشورا سعی کنید آب نیاشامید، نوشیدنی‌های دیگر بیاشامید ولی به احترام آقا و اهل بیتش آب نیاشامید.]

۹_ رعایت اخلاص:

عزاداری را به خاطر رسم و عادت انجام نداده و سعی کنیم این کارها را با نیتی خالص و برای رضای خدا انجام داده و در خلوص خود نیز صادق باشیم. زیرا کار کوچکی که با نیت خالصانه و صادقانه همراه باشد بهتر از کارهای زیادی است که خلوص و صداقت در آن نباشد، حتی اگر چندین هزار برابر باشد. و این مطلب به‌خوبی از عبادت‌های حضرت آدم علیه السّلام و شیطان فهمیده می‌شود، زیرا عبادت‌های چندین هزار ساله شیطان او را از جاودانگی در آتش نجات نداد ولی یک توبه حضرت آدم علیه السّلام باعث بخشش خطا و برگزیدن او شد. در هنگام انجام اعمال نیز باید مواظب باشد که ریاء و دوستیِ ستایش مردم در نیت او وارد نشود.

۱۰_ خواندن زیارت تسلیت:

در آخر روز عاشورا زیارت تسلیت را بخواند، و روز عاشورا را با توسل برای اصلاح حال و پذیرش عزاداری را [از خداوند] خواسته و از کوتاهی خود معذرت بخواهد.

• منبع ۸ تا ۱۰: ترجمه المراقبات، ص ۵۳