برکات کثرت ذکر

بحث اخلاقی

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏لی الله علیه و آله:

مَنْ‏ أَكْثَرَ ذِكْرَ اللَّهِ‏ أَحَبَّهُ‏ اللَّهُ وَ مَنْ ذَكَرَ اللَّهَ كَثِيراً كُتِبَتْ لَهُ بَرَاءَتَانِ بَرَاءَةٌ مِنَ النَّارِ وَ بَرَاءَةٌ مِنَ النِّفَاقِ.[1]

در بخش اوّل حدیث آمده: کسی که فراوان یاد خدا کند، خدا او را دوست خواهد داشت. که در جلسه گذشته عنوان شد.

در ادامه می‌فرماید: اثر دوم برای ذکر کثیر؛ این است که دو برائت برای او نوشته می‌شود:

• _ یکی نوشته آزادی از دوزخ؛
• _ و یکی پاکی از نفاق.

قبلاً اشاره کردیم که این روایت، ریشه در آیه 31 سوره مبارکه آل عمران دارد، این برائت اوّل که برائت از نار است نیز از همین آیه قابل استفاده است:

قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُوني‏ يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحيم.

آیه می فرماید: اگر خدا را دوست دارید از من متابعت کنید، در این صورت، اولا مورد محبت خدا قرار می‌گیرید؛ دوم این که خدا گناهان شما را می‌آمرزد؛ یعنی متابعت از پیغمبر سبب می‌شود که انسان مورد مغفرت الهی قرار بگیرد، گفتیم حقیقت ذکر هم چیزی جز پیروی از رهنمودهای رسول خدا نیست.

در نتیجه وقتی انسان مورد مغفرت الهی قرار گرفت، از آتش هم برائت پیدا کرده است. یعنی برائت از آتش همان نتیجه مغفرت الهی است، کسی که مورد آمرزش الهی قرار گرفته دیگر اهل دوزخ نیست.

بخش سوم روایت مذکور ریشه در آیه 142 از سوره مبارکه نساء دارد:

إِنَّ الْمُنافِقينَ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى‏ يُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَليلاً.

منافق خدا را کم یاد می‌کند، البته ممکن است کم یاد کردن خدا بین مؤمن و منافق مشترک باشد، یعنی برخی از مؤمنین هم کم به یاد خدا باشند؛ ولیکن منافق هیچ وقت خدا را زیاد یاد نمی‌کند. بنابراین طبق این آیه‌، وقتی که کسی زیاد یاد خدا بکند، دیگر منافق نیست. یعنی نفاق نمی گذارد انسان خدا را فراوان یاد کند.

بنابراین در مجموع کثرت یاد خدا سه نقش و سه اثر در زندگی انسان دارد:

• اوّل جلب محبت خدا، انسان به کیمیای محبت خدا دست پیدا می‌کند؛

• دوم مغفرت الهی؛ 

• سوم پاکی از نفاق.

از خداوند می‌خواهیم که به ما توفیق کثرت ذکر عنایت بفرماید.

تقریر درس خارج آیة الله ری‌شهری 92/12/05

پانوشت:
[1] وسائل الشیعه، حر عاملی، ج 7، ص 154.