دعای امام سجاد علیه السلام

چهار درخواست عالی

«وَ نَبِّهْنِي لِذِكْرِكَ فِي أَوْقَاتِ‏ الْغَفْلَةِ، وَ اسْتَعْمِلْنِي بِطَاعَتِكَ فِي أَيَّامِ الْمُهْلَةِ، وَ انْهَجْ لِي إِلَى مَحَبَّتِكَ سَبِيلًا سَهْلَةً، أَكْمِلْ لِي بِهَا خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَة».[1]

در چند جلسه قبل، این جملات نورانی از دعای بیستم صحیفه سجادیه یا همان دعای مکارم الاخلاق، مطرح کردم. در تبیین این فراز از دعا، سؤالی مطرح شد که آیا درخواست‌های مطرح شده در این فراز دعا، با هم ارتباط دارند یا بی‌ارتباط هستند؟

درخواست اوّل، تداوم ذکر است. حضرت می‌فرماید: به هنگام غفلت، مرا به یاد خود، هشیار ساز، یعنی دائماً به یاد تو باشم.

درخواست دوم، تداوم فرمانبری و اطاعت از خدا است.

درخواست سوم، یافتن راهی آسان برای دستیابی به محبت خدا است.

و درخواست چهارم، عبارت است از اینکه خیر دنیا و آخرت برای درخواست کننده و نیایش‌گر کامل شود.

آیا این چهار درخواست با یکدیگر ارتباط دارند یا مستقل هستند؟

ظاهراً این درخواست‌ها با هم ارتباط دارند. تداوم ذکر در واقع زمینه‌ساز تداوم طاعت است زیرا حقیقت ذکر عبارت است از اطاعت و ترک معصیت، این مطلب در جلسات گذشته توضیح دادیم.

و تداوم فرمانبری از خداوند سبحان، علامت و زمینه‌ساز محبت انسان به خدا و موجب علاقه خدا به انسان است. از یک سو نشان می‌دهدکه انسان، خدا را دوست دارد و از سوی دیگر سبب و زمینه علاقه خدا به انسان است.

و در آخر، محبت خدا سبب می‌شود که خیر دنیا و آخرت برای انسان کامل شود.

در واقع امام سجاد علیه السلام در دعای پایان مکارم الاخلاق، درخواست‌های خودش را در رابطه با مکارم اخلاق،‌ آراستن روح به مکارم اخلاق و زدودن رذائل اخلاقی از جان، خلاصه و جمع‌بندی می‌کند. می‌گوید:

خدایا کاری کن همه اخلاق بد به یکباره از من زدوده شود و همه اخلاق خوب برای من حاصل شود، و بدین وسیله همه خیرات دنیا و آخرت برای من کامل شود. و کاملاً به خیر دنیا و آخرت دستیابی پیدا کنم.

راه رسیدن به این هدف این است که انسان به محبت خدا برسد.

از طرف دیگر حضرت اشاره می‌کند که راه رسیدن به محبت خدا، اطاعت از خداست، امکان ندارد کسی بتواند بدون اطاعت خدا، عاشق خداوند شود.

راه اطاعت کامل از خدا هم تداوم ذکر است. هر چقدر انسان با تداوم ذکر خدا، بیشتر به خدا توجه پیدا کند، بیشتر خدا را اطاعت خواهد کرد و بیشتر از محبت خدا بهره‌مند خواهد شد.

خداوند، دستیابی به این کیمیای محبت را برای ما آسان بفرماید.

تقریر درس خارج آیة الله ری‌شهری 92/12/11

پانوشت:

[1] صحیفه سجادیه،دعای مکارم الاخلاق،ص102.