استفاده عملی از بحث قلمرو و حریم

در مطلب پیشین، به مباحث ابتدائی مفهوم حریم و قلمرو پرداختیم در این نوشتار به مباحث تکمیلی در این زمینه پرداخته خواهد شد.

شعاع حباب هوایی که پیرامون افراد وجود دارد را محدوده حریم می‌نامند.

انواع حریم

یک) حریم صمیمی یا خصوصی: (بین ۱۵ تا ۴۵ سانتی‌متر) در میان تمام حریم‌ها، این حریم از اهمیت خاصی برخوردار است. زیرا انسان شدیداً آن را شخصی و متعلق به خود می‌داند. و از آن دفاع می‌کند. تنها، اشخاصی که از نظر عاطفی، بسیار نزدیک به آدم هستند اجازهٔ ورود به این محدوده را دارند که شامل عُشاق، والدین، همسر، کودکان، دوستان و اقوام بسیار نزدیک می‌شود.

در اینجا محدوده‌ای نزدیک‌تر نیز وجود دارد که شعاع آن کمتر از ۱۵ سانتیمتر است و فقط در تماس فیزیکی قابل دسترس است. این محدوده حریم بستهٔ خصوصی و محدود به خاص‌ترین و صمیمی‌ترین افراد است.

دو) حریم شخصی: (بین ۴۶ تا 120 سانتی‌متر) این فاصله‌ای است که در مهمانی‌ها و محافل اجتماعی و همایش‌های دوستانه حفظ می‌کنیم.

سه) حریم اجتماعی (بین 121 تا 360 سانتی‌متر) در مقابل اشخاص غریبه؛ لوله‌کش یا نجاری که در خانه مشغول تعمیرات است، پستچی، فروشندهٔ محل، کارمند جدید در محل کار و اشخاصی که آشنایی کمتری با آن‌ها داریم، چنین فاصله‌ای را حفظ می‌کنیم.

چهار) حریم عمومی (بیش از 360 سانتی‌متر) هنگامی که مخاطب ما گروه بزرگیست، این فاصله‌ای است که برای راحت بودن، انتخاب و حفظ می‌کنیم.

بهره‌گیری عملی از اندازهٔ حریم‌ها

یک شخص معمولاً به یکی از این دو صورت، وارد حریم خصوصی (یا صمیمی) ما می‌شود:

صورت اوّل اینکه یک خویشاوند صمیمی یا دوست نزدیک است یا همسری است که ما را دعوت به رابطهٔ جنسی می‌کند.

دوم اینکه شخصی متجاوز و فردی غیر از دوستان است و احتمالاً منظوری خصمانه دارد و یا درصدد حمله به ماست. با اینکه ما معمولاً افراد غریبه‌ای که وارد حریم اجتماعی یا شخصی ما می‌شوند را تحمل می‌کنیم، اما ورود یک غریبه به داخل حریم خصوصی و صمیمی ما، موجب تغییراتِ فیزیولوژی در بدنمان می‌گردد. تپش قلب ما سرعت می‌گیرد، آدرنالین به سمت خون سرازیر می‌شود و جریان خون، داخل مغز و عضلات شدت می‌گیرد تا از نظر جسمی ما را آمادهٔ مبارزه یا فرار کند.

این بدان معنی ست که وقتی دست خود را دوستانه بر دور یا، روی بدن شخصی که تازه با او آشنا شده‌اید قرار می‌دهید، شاید منجر به پدید آمدن یک احساس منفی در آن شخص شوید.

قانون طلایی:

اگر مایلید مردم در حضور شما احساس راحتی کنند، قانون طلایی «حفظ فاصله» را رعایت کنید. دقت کنید که هر قدر که ارتباط ما با سایر مردم، صمیمی‌تر باشد، اجازهٔ نزدیک‌تر شدن به حریم آن‌ها را خواهیم داشت.

به عنوان مثال یک کارمند جدید، شاید در ابتداء احساس کند که سایر کارمندان، رفتار سردی نسبت به او دارند. اما در واقع، آن‌ها او را در حریم اجتماعی خود نگه می‌دارند تا آشنایی بیشتری کسب کنند، با حصول این آشنایی فاصلهٔ بین او و آن‌ها کمتر می‌شود تا بالأخره به او اجازهٔ ورود به حریم شخصی و در بعضی موارد، حریم صمیمی نیز داده می‌شود.

شاخص:

فاصلهٔ بین کمر دو نفر در حین بوسیدن یکدیگر، میزان ارتباط آن‌ها را نشان می‌دهد. عُشاق، بدن خود را محکم به هم می‌چسبانند و به محدودهٔ بسیار صمیمی، یکدیگر گام می‌گذارند. این متفاوت با بوسه‌ای است که یک غریبه در شب سال نو به شما می‌دهد؛ طرف مقابل، کمر خود را حداقل ۱۵ سانتی‌متر، دور‌تر از شما نگه می‌دارد. (مگر اینکه منظور خاصی داشته باشد!!)

استثناء

یکی از استثنا‌ئات در قانونِ فاصله و صمیمیت، زمانی است که فاصلهٔ فیزیکی بر اساس موقعیت اجتماعی یک فرد متغیّر باشد. استادی که با دانشجویش به تفریح می‌رود در بیرون از دانشگاه، از حریم عمومی یا اجتماعی، پا به حریم صمیمی نهاده است و به دانشجوی خویش اجازه داده تا حریم‌ها را در نوردد امّا نکته‌ مهمی وجود دارد و آن اینکه، فردای آن روز در دانشگاه و سر کلاس، دوباره حریم‌ها تغییر می‌کنند در واقع تعویض شیفتی حریم‌ها، راز حفظ اینگونه رابطه‌هاست.

حضور در اماکن پر ازدحام مانند سینما‌ها، آسانسور، مترو یا اتوبوس موجب تجاوز اجتناب‌ناپذیر به حریم صمیمی سایرین می‌شود. و البته مشاهدهٔ عکس‌العمل مردم نسبت به این تجاوز جالب است!

فهرستی از قوانین غیرمکتوب وجود دارد که هنگام رویارویی با شرایط پر ازدحام مانند آسانسور شلوغ یا وسایل نقلیه، اکیداً بایستی از آن پیروی شود.

آن‌ها عبارتند از:

۱) اجازهٔ صحبت کردن با کسی را ندارید و این شامل دوستان و آشنایان نیز می‌شود.
۲) در تمام مدت، از خیره شدن در چشم دیگران (و به دیگران) باید اجتناب کنید.
۳) باید چهرهٔ خود را ثابت نگه دارید و هیچ احساسی نباید نمایان شود.
۴) چنانچه کتاب یا روزنامه‌ای پیش رو دارید، باید به ظاهر عمیقا مجذوب آن شوید.
۵) هرچه ازدحام بیشتر باشد، میزان حرکات بدن شما باید کمتر باشد.
۶) در آسانسور‌ها، ناگزیر به تماشا کردن شماره‌های طبقات در بالای سر خود هستید.

بخش‌هایی از فصل دوم کتاب زبان بدن